Foto: Ward Zwart

30.01.2020

Cosmos, Texaco - Charlotte Van den Broeck: van de onmetelijke kosmos naar de bladzijde van het gedicht

Op 30 januari, Gedichtendag 2020 wordt Cosmos, Texaco, het Gedichtendagessay van Charlotte Van den Broeck en Ward Zwart voorgesteld tijdens de Startshow van de Poëzieweek. Initiatiefnemer van dit project is Literatuur Vlaanderen, dat in het verleden ook opdracht gaf voor Gedichtendagessays van onder meer Peter Holvoet-Hanssen, Luuk Gruwez, Charles Ducal, Erik Spinoy, ... Over het hoe en waarom ging Poëzie-Centraal in gesprek met Patrick Peeters, beleidsmedewerker Poëzie en non-fictie in het buitenland van Literatuur Vlaanderen, die dit project begeleidde.

P-C: Cosmos, Texaco het Gedichtendagessay van Charlotte Van den Broeck en illustrator Ward Zwart is het tweede deel in de reeks ‘Wereld van de Poëzie in Kaart’. Wat is precies de bedoeling van de reeks?

P.P.: ‘Wereld van de Poëzie in Kaart’ is de opvolger van het vroegere Gedichtendagessay. Na vijf afleveringen van het Gedichtendagessay, een idee dat gelanceerd werd om twee precaire genres (poëzie en essay) te promoten, bleek na een evaluatie dat men een andere richting uit wou. Het Gedichtendagessay bereikte wel een publiek, maar voornamelijk een publiek dat al geïnteresseerd was in poëzie. Met ‘Wereld van de Poëzie in Kaart’ probeert Literatuur Vlaanderen dat publiek te verbreden door kunstenaars uit verschillende disciplines met elkaar te laten samenwerken.

De doelstelling bleef echter dezelfde. De kunstenaars krijgen de opdracht samen een enthousiasmerend essay over poëzie te realiseren en daar een concept bij te bedenken dat hun weg door de nationale en internationale poëzie verbeeldt. Het is een vrij losse formule die tot verrassende resultaten leidt en voldoende ruimte laat voor de eigenheid van de betrokken kunstenaars.

P-C: Cosmos, Texaco is een mysterieuze titel. Waar verwijst die titel naar?

P.P.: Wel, dat zou je aan Charlotte Van den Broeck en Ward Zwart zelf moeten vragen. Ik kan enkel voor mezelf spreken, maar toen ze die titel voorstelden werd ik meteen aangesproken door het mysterie ervan, terwijl er toch ook duidelijk aanknopingspunten zijn voor een of andere interpretatie. Zo herkende ik er meteen de structuur in van plaatsaanduidingen in de Verenigde Staten, waar je eerst de naam van de stad krijgt, gevolgd door een afkorting van de staat. Meteen was daar voor mij ook de link met de film ‘Paris, Texas’.

Als je de tekst dan leest zie je dat de structuur ervan gebaseerd is op een essay van Georges Perec, die uitzoomt vanaf de witte bladzijde, naar zijn bed, de kamer, het appartementsgebouw, de straat, de stad en steeds verder uitzoomt tot in de ruimte, terwijl Charlotte en Ward de omgekeerde weg volgen: van de ruimte zoomen ze in naar het eindpunt, het witte blad. Vandaar dat de titel voor mij in eerste instantie een ruimte-aanduiding was.

Maar wie het boekje goed leest, vindt nog veel aanknopingspunten om de titel te duiden. Naar het einde toe staat er een illustratie van Ward waarop een Texaco-tankstation is afgebeeld waar een groep varkens loopt rond te scharrelen. Naast een verwijzing naar de titel, kan je daar vanzelfsprekend ook een eco-kritiek in zien.

P-C: Het eerste deel uit de reeks ‘Wereld van de poëzie’ dat geschreven werd door Peter Holvoet-Hanssen, bestond voornamelijk online. Je kan de tekst nog steeds lezen op http://paukeslag.org/ . Deze keer werd gekozen voor een gedrukte publicatie. Sluit deze publicatie dan meer aan bij de Poëzieweek-essays, die vroeger geschreven werden door Paul Bogaert, Jan Lauwereyns, Luuk Gruwez, Charles Ducal en Erik Spinoy?

P.P.: Zoals ik al zei is de formule van ‘Wereld van de Poëzie in Kaart’ een vrij losse formule die tot verrassende resultaten kan leiden, afhankelijk van het gekozen concept, de geschreven tekst en ook wel het beschikbare budget. ‘Het Land van Music-Hall’ van Peter Holvoet-Hanssen was een vrij lange tekst die online goed tot zijn recht zou komen omdat de tekst dan door allerlei visuele middelen, illustraties en andere audio-visuele elementen gefragmenteerd kon worden. Tegelijk wilden we ook een gedrukt souvenir, omdat een van de redenen om Peter Holvoet de opdracht te geven om een tekst te schrijven was te proberen iets van zijn optredens te capteren. Daar leende het beeld van Brecht Evens zich dan weer moeiteloos toe. Hij tekende een imaginaire schatkaart van de wereldpoëzie die we dan hebben laten drukken als een echte landkaart met aan de achterkant een verkorte versie van de tekst.

Bij de beelden van Ward en de tekst van Charlotte bleek een stripverhaalachtige uitgave aangewezen en om sommige langgerekte beelden (zoals dat van de cover en de binnencover) tot hun recht te laten komen hebben we gekozen om de cover van flappen te voorzien. Het is dus niet echt een terugkeer naar de vroegere gedrukte vorm, we proberen bij elke aflevering iets te maken dat auteur en kunstenaar in hun eigenheid erkent.

P-C: Charlotte Van den Broeck stelt Cosmos, Texaco officieel voor aan het publiek tijdens de Startshow van de Poëzieweek op 30 januari. Is het de bedoeling dat zij daarna met het essay de boer opgaat?

P.P.: Dat is niet echt een vraag van Literatuur Vlaanderen aan haar. Zoals gezegd proberen we uit te gaan van de eigenheid van de betrokken kunstenaars. Het is inderdaad zo dat Peter Holvoet-Hansen een echt programma gemaakt heeft van ‘Het Land van Music-Hall’ waarmee hij overal heeft opgetreden, maar dat ligt ook in zijn natuur als voortzetter van de troubadourtraditie in de poëzie. Charlotte heeft vanzelfsprekend ook heel veel podiumprésence en ik sluit niet uit dat ze in een later stadium nog wat doet met deze tekst, maar het is geen opdracht van Literatuur Vlaanderen.

P-C: Literatuur Vlaanderen is de opdrachtgever van dit essay. Vindt Literatuur Vlaanderen het belangrijk om poëzie te ondersteunen en welke andere poëzie-initiatieven ondersteunt Literatuur Vlaanderen zoal?

P.P.: Ik moet je zeggen dat het de laatste keer was dat Literatuur Vlaanderen een dergelijke opdracht heeft gegeven. Niet omdat we niet geloven in het belang van de twee genres en de noodzaak van de promotie ervan, maar wel omwille van budgettaire redenen. We zitten in besparingstijden en je ziet dan dat alle instanties gaan nadenken over hun kerntaken en dan is zo’n Gedichtendagessay een extra taak die arbeidsintensief is en veel budget vergt. Daarom was ‘Wereld van de Poëzie in Kaart’ al een tweejaarlijks fenomeen.

Het is natuurlijk de vraag of iemand uit het middenveld de formule kan en wil overnemen. Literatuur Vlaanderen wil dingen in gang zetten, die dan worden overgenomen door de middenveldinstanties die verantwoordelijk zijn voor de eigenlijke creatie. Daarbij moeten we ook kijken hoe het verhaal van de Poëzieweek verder gaat in Vlaanderen en Nederland. Misschien moeten we daar de koppen eens over bij elkaar steken.

Dat neemt niet weg dat het voor Literatuur Vlaanderen erg belangrijk blijft om poëzie, als een van de aanwezige genres in het veld, te blijven ondersteunen met werkbeurzen voor dichters en vertalers, steun aan poëzie-uitgevers, werkingsmiddelen voor middenveldinstanties zoals het Poëziecentrum, en uiteindelijk inspanningen leveren voor de internationale verspreiding van poëzie uit Vlaanderen.

Cosmos, Texaco is te koop voor € 15 bij Poëziecentrum en ook bij andere boekhandels in Vlaanderen en Nederland.

Muriel Grégoire maakte een intrigerende trailer bij deze publicatie.

Tags: Interview