Foto: SamPol

05.07.2021

Zomerreeks Samenleving en Poëzie: 'In Vlaanderen was poëzie vanaf het begin politiek geladen' - interview met Victor Debeerst (SamPol)

“Een ideologie waar geen rol weggelegd is voor poëzie en cultuur, is geen politieke filosofie maar management sofisme”. Dat stelt Victor Debeerst (VDB), medewerker bij Samenleving & Politiek en bezieler achter de Zomerreeks Samenleving & Poëzie. “Cultuur heeft historisch met name een belangrijke rol gespeeld voor de sociaaldemocratie. Want wanneer een sociaaldemocraat spreekt over de sociale zekerheid en de gezondheid, heeft die het niet alleen over de lichamelijke maar ook de mentale en culturele gezondheid van iedereen”.

Poëzie-Centraal: Deze zomer werken Samenleving & Politiek en Poëziecentrum samen rond de Zomerreeks Samenleving & Poëzie. Wat staat er precies op het programma?

VDB: Veel poëzie alvast. Elke weekdag van 5 juli tot 3 september kijken we met een gedicht naar de samenleving en de politiek. Die gedichten komen op onze website sampol.be en staan open voor iedereen om te lezen. We laten dichters – jonge en oude, gevestigde en opkomende, van verschillende achtergronden en gedachten – aan het woord, en gaan zo samen voor een zomer vol poëzie. Na een jaar met veel miserie is het tijd voor schoonheid, vinden we.

Om dit allemaal in gang te steken beginnen we met een interview met Jozef Deleu. Naast dichter, bloemlezer en redacteur is hij ook een politiek vorser voor cultuur in Vlaanderen en jarenlang abonnee van Samenleving & Politiek. In het interview geeft hij zijn diagnose van de poëzie en de positie van cultuur in onze samenleving en politiek. Dichters voorvoelen wat er leeft in een maatschappij, stelt hij. Dit maakt hen de aangevers van ideeën en dromen voor de toekomst waar de politici naar kunnen luisteren.

Door de grote variatie van dichters lopen de stijlen en onderwerpen in deze reeks uiteen. Maar het is een diversiteit die we enkel maar kunnen aanmoedigen. Zeker omdat de problemen en toestanden in onze samenleving veelvuldig zijn. Zo staan we tijdens de week van de Gentse Feesten (16-25 juli) ook stil bij geschiedenis van politieke poëzie in Vlaanderen en laten we bekende en onbekende historische dichters aan het woord. Het wordt dus werkelijk een zomer vol poëzie.

Poëzie-Centraal: Heeft u in het verleden nog al aandacht geschonken aan poëzie op uw website of in uw magazine?

VDB: We hebben dit nog nooit gedaan. Voor zover ik weet is het de eerste maal dat een politiek blad in Vlaanderen zo’n reeks in elkaar bokst. Samenleving & Politiek biedt met haar magazine elke maand een kritische en sociaaldemocratische blik op de politieke actualiteit. In juli en augustus verschijnt het magazine niet maar doen we doorgaans een online zomerreeks waarin experten hun analyses en opinies geven over een specifiek onderwerp. Deze keer wilden we voor iets anders gaan. Nog steeds komen onderwerpen als  sociale ongelijkheid, klimaat, identiteit en het politieke aan bod, maar dit allemaal op een andere manier gebracht. Zo kwamen we bij poëzie.

Poëzie-Centraal: Vindt u dat poëzie en cultuur in het algemeen een rol kunnen spelen in het uitdragen van de sociaaldemocratische waarden, die Samenleving & Politiek voorstaat?

VDB: In de eerste plaats is een ideologie waar geen rol weggelegd is voor poëzie en cultuur geen politieke filosofie maar management sofisme. Wat spijtig genoeg hoogtij viert in de huidige politiek. Een politicus die beweert dat hij de CEO van het land is, moet men wantrouwen. Een CEO werkt niet voor zijn bevolking, maar voor de aandeelhouders en de markt. Cultuur heeft historisch met name een belangrijke rol gespeeld voor de sociaaldemocratie. Neem bijvoorbeeld de strijd voor de arbeidsduurverkorting. Precies honderd jaar geleden werd er gestreefd naar acht uur werken, acht uur rusten en acht uur ontspanning. Het was het socialisme dat de meeste fundamenten legde voor onze huidige cultuurcentra’s en kunsthuizen waar iedereen kunst kon beproeven, en dit tot de dag van vandaag. Een samenleving waar iedereen samen actief kan deelnemen aan het cultuurleven, zowel in de creatie als consumptie, is een gezonde samenleving. Want wanneer een sociaaldemocraat spreekt over de sociale zekerheid en de gezondheid, heeft die het niet alleen over de lichamelijke maar ook de mentale en culturele gezondheid van iedereen.

Poëzie-Centraal: Het engagement onder de huidige generatie jongeren lijkt weer toe te nemen in debatten zoals over klimaat, gender en dekolonisatie. Heeft u de indruk dat zich dat ook vertaalt in een toename van het aantal geëngageerde gedichten?

VDB: Ik denk dat er nooit een gebrek is geweest aan geëngageerde poëzie. Wat veranderd is, is waar het engagement over gaat. Waar het engagement uit de jaren 1980 en 1990 lag bij een persoonlijke bevrijding gaat het nu om een communale bevrijding van identiteit en acute globale problemen aan de kaak stellen. Poëzie is een universele voelspriet van de mens. Het neemt op wat er in een samenleving speelt en verwoordt het. En de kwesties van klimaat, gender, maar ook klasse en sociale ongelijkheid raken elke samenleving op dit moment. Jongere en ook oudere dichters brengen dit onder woorden.

Poëzie-Centraal: Ook ons taalgebied heeft in de loop van de geschiedenis heel wat maatschappelijk geëngageerde dichters gekend, zoals Herman Gorter, Henriette Roland Holst, Jef Last, … Heeft u een persoonlijke favoriet?

VDB: Het is interessant dat al uw voorbeelden Nederlanders zijn. Want in Vlaanderen was poëzie vanaf het begin politiek geladen. Op de eerste plaats kwam natuurlijk de keuze om in het Nederlands te schrijven. Ten tweede was het literair landschap en de publicaties ervan sterk verzuild. Iedereen had zijn eigen tijdschriften en daarmee ook auteurs. Maar de onzuiling heeft geen einde gemaakt aan het maatschappelijk engagement van Vlaamse dichters. Men kan zelfs nu zeggen dat het sterker is geworden. In het oeuvre van bijna elke Vlaamse dichter kan u politiek en maatschappelijk engagement vinden. Van Guido Gezelle tot Peter Verhelst.

Maar om te antwoorden op de vraag of ik een persoonlijk favoriet hebt, dat is een moeilijke. Instinctief zou ik historisch gesproken Paul Van Ostaijen zeggen. Charles Ducal, die ook in deze zomerreeks aan bod komt, is zeker ook een favoriet. Maar een recente ontdekking voor mij als politiek dichteres was Rosalie Loveling. Samen met Van Ostaijen, Emiel Moyson, Julius Vuylsteke en Karel Van de Woestijne komt zij in de historische week, die gepland staat in de week van 19 juli. Haar gedicht ‘De doodstraf’ is een pakkende veroordeling van deze gelukkig historische praktijk.